Wystawa: “Wyczółkowski Odnaleziony” w Muzeum Ziemii Kujawskiej i Dobrzyńskiej we Włocławku

Restytucja strat wojennych z okresu II Wojny Światowej, w tym dzieł sztuki z przedwojennych kolekcji polskich muzeów państwowych oraz prywatnych kolekcjonerów, jest jednym z najbardziej aktualnych i budzących wiele zainteresowania tematów kulturalnych. W ostatnich latach głośno było o odzyskanych staraniami pracowników Wydziału Restytucji Dóbr Kultury działającego w strukturach Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego dziełach sztuki takich jak akwarela Stanisława Masłowskiego “Gryka”, płótno Jacka Malczewskiego “Przy fortepianie” czy pastel Teodora Axentowicza “Dama w pawich piórach”, jak również o kontrowersjach związanych z obrazami “Kompozycja” Wassilego Kandinskiego czy “Rzeczywistość” Jacka Malczewskiego odnalezionych w ofercie domów aukcyjnych. Niestety, mimo licznych sukcesów, w bazie strat wojennych figuruje nadal aż 66 tysięcy dzieł w tym słynny “Portret młodzieńca” Raffaella Santi z kolekcji Muzeum XX Czartoryskich czy dzieła polskich malarzy – między innymi Józefa Brandta, Juliana Fałata, Jacka Malczewskiego czy Wojciecha Kossaka, których losy nie są znane do dzisiejszego dnia. 

Na szczęście z tej niechlubnej listy w 2021 roku zniknął pastelowy portret “Góralka/ Wiejska dziewczyna w żółtej chuście” z 1900 roku autorstwa Leona Wyczółkowskiego, który w grudniu 2020 roku pojawił się na polskim rynku aukcyjnym, a już rok później – w grudniu 2021 roku – uroczyście powrócił do zbiorów Zamku Królewskiego na Wawelu skąd zaginął po wybuchu II Wojny Światowej. Co ciekawe, pierwszy raz na rynku antykwarycznym pojawił się już w 1999 roku, jednak wtedy nie został zidentyfikowany jako polska strata wojenna. 

Aktualnie, pierwszy raz poza Krakowem, portret zamyślonej młodej wiejskiej dziewczyny w stroju ludowym prezentowany jest na wystawie zatytułowanej “Wyczółkowski Odnaleziony” w Muzeum Ziemii Kujawskiej i Dobrzyńskiej we Włocławku, która jest nową odsłoną wystawy o tym samym tytule, która w letnie miesiące 2022 roku roku miała miejsce w Zamku Królewskim na Wawelu (nasza relacja z krakowskiej odsłony wystawy „Wyczółkowski Odnaleziony”). 

Obraz prezentowany jest w otoczeniu innych dzieł Leona Wyczółkowskiego z kolekcji Fundacji Wawelskiej im. Leona hr. Pinińskiego – znanego lwowskiego prawnika i profesora prawa rzymskiego Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, a jednocześnie znawcy i kolekcjonera sztuki, w którego kolekcji – oprócz dzieł Leona Wyczółkowskiego – znajdowały się dzieła sztuki dawnej, jak również prace Juliana Fałata, Jacka Malczewskiego, Teodora Axentowicza, Artura Grottgera oraz Piotra Michałowskiego. Oprócz obrazu “Góralka/ Wiejska dziewczyna w żółtej chuście”, który został przywieziony przez Leona Pinińskiego ze Lwowa na Wawel w 1920 roku, na wystawie zobaczymy liczne ujęcia wzgórza wawelskiego oraz jego architektury z różnych punktów oraz z wykorzystaniem różnych technik – pastelu, akwareli, kredki czy ołówka. Są to między innymi przedstawienia wawelskich krużganków, wykuszu w zachodnim skrzydle czy komnaty z wawelskim arrasami, jak również portret właściciela kolekcji – Leona Pińskiego autorstwa Leona Wyczółkowskiego z 1899 roku, praca z cyklu “Skarbiec wawelski” czy akwarela ukazująca nagrobek królowej Anny Jagiellonki w kaplicy Zygmuntowskiej.

Tatrzańskim akcentem na wystawie “Wyczółkowski Odnaleziony” jest natomiast pastel “Krajobraz tatrzański” z 1905 roku będący jednym z wielu dzieł stworzonych przez Leona Wyczółkowskiego podczas jednego z jego pobytów w Tatrach w latach 1904-1905.  

Wracając do obrazu “Góralka/ Wiejska dziewczyna w żółtej chuście” – warto zwrócić uwagę na jego długi i podwójny tytuł. Tytuł “Góralka” został nadany przez oferujący go w grudniu 2020 roku warszawski dom aukcyjny, natomiast tytuł “Wiejska dziewczyna w chuście” to przedwojenny tytuł pochodzący z inwentarza Fundacji Wawelskiej im. Leona hr. Pinińskiego. Natomiast sam Leon Wyczółkowski nadał obrazowi krótki i zwięzły tytuł “Dziewczyna”. Historycy sztuki analizując strój bohaterki obrazu podkreślają, że jest mało prawdopodobne, aby pochodziła ona rejonów górskich, a raczej z jednej z podkrakowskich wsi – prawdopodobnie z Bronowic, które Leon Wyczółkowski odwiedził w 1899 roku wizytując Włodzimierza Tetmajera oraz jego żonę – Annę Mikołajczyków, jak również w 1900 roku, kiedy to był gościem na pamiętnym ślubie Lucjana Rydla oraz Jadwigi Mikołajczykówny, które zostało opisane w dramacie “Wesele” Stanisława Wyspiańskiego. Na podkrakowskie pochodzenie bohaterki obrazu “Góralka/ Wiejska dziewczyna w żółtej chuście” wskazuje charakterystycznie zawiązana z tyłu głowy chustka dziewczyny oraz noszony przez nią kaftan – tzw. “wizytka” – z kolorowym wzorem wyszywanym z drobnych koralików, który był charakterystyczny dla mieszkanek okolic Krakowa przełomu XIX i XX wieku, co możemy zauważyć przyglądając się ubiorom bohaterów innych pasteli i litografii autorstwa Leona Wyczółkowskiego, jak również innych artystów młodopolskich. 

Kolekcja prezentowana w Muzeum Ziemii Kujawskiej i Dobrzyńskiej we Włocławku została – względem wystawy na Zamku Królewskim na Wawelu – wzbogacona o “siostrzany” pastel autorstwa Leona Wyczółkowskiego zatytułowany “Krakowianka”, na których – choć w innym kadrowaniu i pozie – została ukazana ta sama krakowska dziewczyna co na obrazie będącym głównym bohaterem wystawy. Obraz “Krakowianka” odegrał bardzo ważną rolę w pracach badawczych nad obrazem “Góralka/ Wiejska dziewczyna w żółtej chuście” i pozwolił na rozpoznanie charakterystycznego dla mieszkanek podkrakowskich wsi stroju ludowego i odejściu od narracji o góralskim pochodzeniu bohaterki obrazu nadanej przez warszawski dom aukcyjny. 

Zdaniem pani Agnieszki Janczak – kuratorki Działu Zbiorów Prac na Papierze, Zamku Królewskiego na Wawelu – Państwowych Zbiorów Sztuki oraz krakowskiej odsłony wystawy “Wyczółkowski Odnaleziony” – pastel “Góralka/ Wiejska dziewczyna w żółtej chuście” należy do jednych z najlepszych prac Leona Wyczółkowskiego na papierze oraz najciekawszych prac w kolekcji Leona hr. Pinińskiego, a aktualnie w kolekcji Zamku Królewskiego na Wawelu. Nie może być więc lepszej rekomendacji do odwiedzenia Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej i zobaczenia na własne oczy tego niezwykłego dzieła, jak również poznania historii ich autora, pierwszego właściciela oraz jego powrotu na królewski Wawel. 

Gorąco polecamy ❤️!

— 

Wystawa: “Wyczółkowski Odnaleziony” w Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej we Włocławku

Czas trwania: 10 marca – 14 maja 2023 roku

Zbiory Sztuki Muzeum Ziemi Dobrzyńskiej i Kujawskiej we Włocławku
ul. Zamcza 10/12
87-800 Włocławek

Więcej o wystawie

Podziękowania

Bardzo dziękujemy pani Wioletcie Osińskiej z Pracowni Digitalizacji i Dokumentacji Audiowizualnej Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej we Włocławku za udostępnienie materiałów dotyczących wystawy i pomoc w przygotowaniu powyższego materiału.