W Muzeum Narodowym w Gdańsku, a dokładniej w mieszczącym się w oliwskim Pałacu Opatów – Oddziale Sztuki Nowoczesnej, czeka na Was niezwykła wystawa o życiu i twórczości jednego z najznakomitszych polskich rzeźbiarzy XX wieku – Augusta Zamoyskiego – “August Zamoyski. Myśleć w kamieniu”. Być może dla wielu nie jest to artysta, którego postać i twórczość odrazu skojarzy się z Zakopanem – tak jak w przypadku Stanisława Witkiewicza czy też tej tego syna – “Witkacego” – jednak spędził on na Podhalu sześć niezwykle ciekawych, towarzysko szalonych i artystycznie inspirujących lat swojego życia. To niezwykle ciekawa postać człowieka niekonwencjonalnego – arystokraty, twórcy, melomana, teoretyka sztuki, obieżyświata, zapalonego sportowca, poligloty, nauczyciela, przyjaciela słynnych artystów i pisarzy, którego życie i postać warto poznać, a aktualnie – do 28 sierpnia 2022 roku – w Muzeum Narodowym w Gdańsku jest do tego niesamowita okazja!
August Zamoyski do Zakopanego przybył jesienią 1918 roku z Wiednia, gdzie znalazł się po okresie spędzonym w niewoli i w berlińskim szpitalu w czasie I Wojny Światowej. Pod Tatry przeprowadził się wraz ze swoją żoną i muzą – Włoszką i modernistyczną tancerką Ritą Sachetto i szybko wsiąkł w środowisko młodej, zakopiańskiej artystycznej bohemy. Wraz z Stanisławem Ignacym Witkiewiczem, Leonem Chwistkiem, Tytusem Czyżewskim i Zbigniewem Pronaszką współtworzył grupę ekspresjonistów polskich, później formistów. Zamieszkał w willi “Forma” na zakopiańskich Skibówkach, gdzie mieściła się również jego pracownia i tworzył w oparach “zakopianiny” oraz w duchu ekspresjonizmu, kubizmu, futuryzmu i abstrakcji, co określa się “fazą formistyczną” jego twórczości. W tym okresie stanowczo odchodził od naśladowania rzeczywistości i kreował nowe, nieistniejące i oderwane od natury i jej praw rzeźby. Tym samym tworzył nową artystyczną rzeczywistość, nowe myślenie o rzeźbie, w którym forma przemawia sama sobą.
ok. 1970, brąz patynowany na czarno, według wersji z ok. 1923, Muzeum Narodowe w Warszawie
Z zakopiańskiego okresu twórczości artysty pochodzi chyba najbardziej kojarzony przez szeroką publiczność figuralny cykl rzeźb “Ich dwoje” ukazująca parę w miłosnym uścisku. Rzeźby z tego cyklu prezentowane są na gdańskiej wystawie wraz z ich parafrazami wykonanymi współcześnie przez studentów Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, co stanowi hołd młodych artystów wobec artysty.
Wystawie towarzyszą również liczne fotografie Augusta Zamoyskiego z okresu zakopiańskiego ukazujące go podczas wspinaczki na Mięguszowieckie Szczyty w 1919 roku czy też tuż przed mierzącym prawie 3000 kilometrów rowerowym rajdem Paryż – Zakopane, który po trzech tygodniach drogi zakończył triumfalnie 28 sierpnia 1925 roku. Nie brakuje też filmów dokumentujących niezwykłą przyjaźń Augusta Zamoyskiego i Stanisława Ignacego Witkiewicza, których od pierwszych dni znajomości łączyła wyjątkowa i niesamowita relacja, a także fotografii, notatek, korespondencji czy szkicowników dokumentujących niezwykle barwne życie i twórczość Augusta Zamoyskiego.
August Zamoyski wyjechał z Zakopanego w 1924 roku niszcząc wcześniej w czasie specjalnego performance’u “Koniec formizmu” większość ze swoich rzeźb powstałych pod Tatrami tym samym zamykając ten okres w swoim życiu. Udał się do Nowego Jorku, potem – po rozwodzie z Ritą Sachetto – do Paryża, gdzie związał się ze słynnym środowiskiem Ecole de Paris. W swojej twórczości zdecydowanie odszedł od formizmu w kierunku realizmu, reinterpretacji antycznego klasycyzmu i wyrażania duchowości – a z czasem również religijności – poprzez sztukę i przy takich założeniach artystycznych został aż do końca swojej twórczości. W kolejnych latach swojego życia wiele podróżował po świecie, przez 15 lat mieszkał w Rio de Janeiro, gdzie stworzył Wolną Szkołę Rzeźbiarską działającą przy Akademii Sztuk Pięknych aż finalnie osiadł w Saint-Clar-de-Riviere koło Tuluzy, gdzie tworzył i mieszkał aż do śmierci w 1970 roku.
Muzeum Narodowe w Warszawie
W 2019 roku dzięki staraniom Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Muzeum Narodowego w Warszawie oraz Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie udało się nabyć pokaźną kolekcję 93 rzeźb, która trafiła do zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie, co zawsze było ogromnym marzeniem i wypełnieniem ostatniej woli artysty. Powrót spuścizny Augusta Zamoyskiego do ojczyzny był impulsem do realizacji wystawy, którą do 28 sierpnia 2022 roku możecie obejrzeć w Muzeum Narodowym w Gdańsku, a która pierwotnie rozpoczęła swoją podróż po Polsce od Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie.
Szczerze polecamy!
Wystawa: “August Zamoyski. Myśleć w kamieniu”
Muzeum Narodowe w Gdańsku. Oddział Sztuki Nowoczesnej. Pałac Opatów
ul. Cystersów 18, Gdańsk
28 kwietnia – 28 sierpnia 2022 r.
Kuratorki:
dr Anna Lipa (Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie, pomysłodawczyni i autorka scenariusza wystawy)
Małgorzata Paszylka-Glaza (Muzeum Narodowe w Gdańsku)
Podziękowania
Gorąco dziękujemy Muzeum Narodowemu w Gdańsku za udostępnienie materiałów prasowych, grafik promocyjnych oraz wizerunków cyfrowych dzieł dotyczących wystawy „August Zamoyski. Myśląc w kamieniu„.
Podziękowania składamy również Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku za udostępnienie wizerunku dzieła „Portret Augusta Zamoyskiego” 1918, pastel, papier (kat. I, nr 116), fot. Andrzej Jaroszewicz wykorzystanego promocji artykułu na profilach społecznościowych bloga Ściana Tatr.
