Wystawa “15 x kobieta w Zakopanem” prezentowana aktualnie w jednostce Zakopiańskiego Centrum Kultury – Miejskiej Galerii Sztuki imienia Władysława hrabiego Zamoyskiego w Zakopanem to wystawa, której Zakopane zdecydowanie potrzebowało i niezwykle cieszy nas fakt, że wreszcie mieszkańcy i goście “stolicy Tatr” mają możliwość poznania historii kilkunastu kobiet, które dzięki swojej działalności społecznej, kulturalnej i edukacyjnej na stałe zapisały się na kartach historii miasta.
Kobiety, których historie opowiada zakopiańska wystawa, działały w Zakopanem już od II połowy XIX wieku, kiedy to między innymi główna bohaterka ekspozycji i jednocześnie Patronka Roku 2023 – Jadwiga z Działyńskich Zamoyska – utworzyła w Kuźnicach pierwszą szkołę gospodarczą na ziemiach polskich – Szkołę Domowej Pracy Kobiet, Maria Steczkowska jako jedna z pierwszych kobiet turystek w Tatrach zdobywała ich najwyższe szczyty, a Lucyna Ćwierczakiewiczowa w swoich felietonach w ilustrowanym tygodniku kobiecym “Bluszcz” doradzała damom jak przygotować się na wyprawę do Zakopanego.
Wystawa odbywająca się w dawnym budynku Bazaru Polskiego przypomina, że “mit Zakopanego” był budowany zarówno przez wybitnych mężczyzn – między innymi Tytusa Chałubińskiego, który “odkrył” Zakopane i rozsławił je na ziemiach polskich, Stanisława Witkiewicza – twórcę stylu zakopiańskiego czy Mariusza Zaruskiego – założyciela Tatrzańskiego Pogotowia Ratunkowego – oraz nieprzeciętne kobiety – między innymi wspomnianą filantropkę Jadwigę z Działyńskich Zamoyską, która wspierała swojego syna – Władysław hrabiego Zamoyskiego – w walce o utrzymanie Morskiego Oka w polskiej Galicji, aktorkę Helenę Modrzejewską, która utworzyła słynną zakopiańską szkołę koronkarską czy Zofię Stryjeńską, której twórczość artystyczna rozsławiła folklor podhalański w Polsce i na świecie.
Bohaterki wystawy “15 x kobieta w Zakopanem” tworzyły atmosferę Zakopanego swoich czasów. Ich domy – między innymi “Adasiówka” Róży Krasińskiej-Raczyńskiej, willa “Modrzejów” Heleny Modrzejewskiej czy willa “Forma” Rity Sacchetto stały się salonami kulturalno-towarzyskim Zakopanego. Otwierając drzwi swoich domów nawiązywały przyjaźnie z wybitnymi osobowościami swoich czasów – Zofia Stryjeńska przyjaźniła się z Rafałem Malczewskim i Leonem Chwistkiem, Bronisławą Kondratowiczowa ze Stanisławem Witkiewiczem i Wojciechem Brzegą, a Róża Krasińska-Raczyńska z samym Józefem Piłsudskim, który słuchał jej rad w kwestiach politycznych, moralnych i socjalnych. Przyjaźniły się również ze sobą i działały razem nad wspólnymi przedsięwzięciami – Helena Modrzejewska wraz z Różą Krasińską-Raczyńską wspólnie stworzyły założenia programowe szkoły koronkarskiej, a Maria Zamoyska była jednym z najlepszych pedagogów w założonej przez jej matkę Szkole Domowej Pracy Kobiet w zakopiańskich Kuźnicach. Dzieliły też wspólne pasje – tak jak Maria Buttowt-Andrzejkowicz i wspomniana już Bronisławą Kondratowiczowa, które z pasją kolekcjonowały ludową sztukę podhalańską, a Róża Krasińska-Raczyńska stworzyła pierwszą prywatną kolekcję ludowej sztuki podhalańskiej.
Mimo że kobiety, których sylwetki poznajemy na wystawie “15 x kobieta w Zakopanem”, wiele dzieliło – żyły w różnych czasach, pochodziły z różnych środowisk, zajmowały się różnymi profesjami, to jednocześnie były do siebie bardzo podobne. To samodzielne, pracowite, ambitne, zaangażowane społecznie kobiety, o szerokich zainteresowaniach, które pokochały “perłę Polski” – jak określała Zakopane jedna z nich – Rita Sacchetto i oddały się idei zmiany jego rzeczywistości na lepsze – przez edukację lokalnej społeczności, odkrywanie bogactwa przyrodniczego i turystycznego Tatr czy upowszechnianie kultury podhalańskiej przez twórczość artystyczną.
Odwiedzając wystawę warto zagłębić się w szczegółowe, opatrzone fotograficznymi portretami, biografie każdej z bohaterek wystawy przygotowane przez kuratorkę wystawy – panią Lidię Rosińską-Podleśny oraz zespół Miejskiej Galerii Sztuki w Zakopanem we współpracy z panią Renatą Kowalską z Ośrodka Dokumentacji Tatrzańskiej TPN. Wiele o zakopiańskich kobietach mówią również artefakty dotyczące ich życia – zdjęcia, korespondencja, wydawnictwa i rękopisy, jak również te związane z ich twórczością – obrazy Zofii Stryjeńskiej, Anieli Pawlikowskiej oraz Wandy Gentil-Tippenhauer, kilimy projektu Marii Bujakowej czy nutowe zapisy kompozycji Natalii Janothy. Obiekty te pochodzą z instytucji kultury niemal z całej Polski – między innymi z Muzeum Literatury w Warszawie, Biblioteka Kórnickiej, Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu, Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanem oraz Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej w Przemyślu.
Ślady życia bohaterek wystawy nadal widoczne są w przestrzeni Zakopanego. Wprawdzie nie działa już ani szkoła koronkarska powołana przez Helenę Modrzejewską czy pierwsza na ziemiach polskich szkoła gospodarcza – Szkoła Pracy Domowej Kobiet Jadwigi z Działyńskich Zamoyskiej, jednak prace autorstwa Zofii Stryjeńskiej można nadal podziwiać w Galerii Sztuki Polskiej w zakopiańskiej willi “Oksza”, a kolekcja podhalańskich dzieł sztuki, sprzętów góralskich i fotografii Bronisławy Kondratowiczowej wzbogaca zbiory etnograficzne Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanem. Moc sprawcza zakopiańskich kobiet sięgnęła również poza Zakopane – między innymi dzięki staraniom Róży Krasińskiej-Raczyńskiej do dziś dnia w wielkopolskim Pałacu w Rogalinie działa galeria obrazów z dziełami Jacka Malczewskiego, Stanisława Wyspiańskiego czy Juliana Fałata.
To niezwykle budujące, że tak fascynujące życiorysy przyciągają na wystawę “15 x kobieta w Zakopanem” prawdziwe tłumy zainteresowanych ich poznaniem. Z pewnością jeszcze wiele innych kobiet czeka na opowiedzenie ich zakopiańskiej historii, więc liczymy na kontynuację wystawy w przyszłości, jak również trzymamy kciuki za wszystkie kobiety, które aktualnie – tak jak ich poprzedniczki przed latami – przyczyniają się do rozwoju Zakopanego – kierując instytucjami, kultywując kulturę podhalańską, tworząc sztukę inspirowaną Tatrami czy promując turystykę tatrzańską.
Gorąco polecamy ❤️!
—
Wystawa “15 x kobieta w Zakopanem”
Czas trwania: 20 czerwca – 31 sierpnia 2023 roku
Miejska Galeria Sztuki im. Wł. hr. Zamoyskiego w Zakopanem
ul. Krupówki 41
34-500 Zakopane
Kuratorka: Lidia Rosińska-Podleśny
Współpraca: Renata Kowalska
Organizatorzy: Zakopiańskie Centrum Kultury, Miejska Galeria Sztuki im. Wł. hr. Zamoyskiego
