W konstancińskiej Villi la Fleur od dawna unosiły się opary Witkiewiczowskiej “zakopianiny”. Choć to prywatne muzeum jest kojarzone przede wszystkim z artystami tworzącymi w I połowie XX wieku awangardową Ecole de Paris, a ostatnimi czasy głównie z Tamarą Łempicką, to szczególne miejsce znalazła w nim „sztuka paryska z widokiem na Giewont” – jak nazwał sztukę tatrzańską twórca kolekcji Villi le Fleur – Marek Roefler. Poza głównym nurtem stałej wystawy artystów tworzących na paryskim Montparnassie, na piętrze głównego budynku ekspozycyjnego Villi le Fleur prezentowane były liczne rzeźby uczniów zakopiańskiej Szkoły Przemysłu Drzewnego, olejne prace Zofii Stryjeńskiej z cyklu “Rzemiosło”, krajobrazy Tatr pędzla Rafała Malczewskiego oraz Maksa Hanemana, międzywojenne plakaty promujące Zakopane czy porcelanowe figurki zakopiańskich narciarzy z Fabryki Porcelany i Wyrobów Ceramicznych w Ćmielowie. Ta imponująca prywatna kolekcja sztuki tatrzańskiej tworzona przez Marka Roeflera od lat 90. ubiegłego wieku stała się fundamentem fascynującego projektu, który na pół roku uczyni z Konstancina-Jeziorej “pępek świata” dla miłośników sztuki tatrzańskiej.
Projektem tym jest niezwykła wystawa “Zakopane. Wyrzeźbione. Namalowane” opowiadająca uniwersalnym językiem sztuki – a dokładniej językiem ponad 300 imponujących obiektów sztuki tatrzańskiej – o fenomenie Zakopanego. Można śmiało stwierdzić, że wystawa, która powstała przy współpracy Villi la Fleur z czołowymi instytucjami muzealniczymi w Polsce – w tym z Muzeum Tatrzańskim w Zakopanem, Muzeum Narodowym w Warszawie oraz Muzeum Sztuki w Łodzi – oraz z prywatnymi kolekcjonerami, upaja odwiedzających Villę pięknem sztuki tatrzańskiej powstałej głównie w czasach dwudziestolecia międzywojennego, choć pojawiają się na niej również prace z okresu Młodej Polski, jak również dzieła powojenne. Pośród nasyconych soczystymi barwami pejzaży Tatr pędzla Rafała Malczewskiego, rzeźb uczniów Szkoły Przemysłu Drzewnego, surrealistycznych fotografii Witkacego czy zbójnickich drzeworytów Władysława Skoczylasa nie sposób nie zachłysnąć się “mitem” Zakopanego – nie tylko tego “wyrzeźbionego i namalowanego”, ale również tego pełnego barwnych osobowości, szaleństw bohemy czy fascynujących pasji.
Artystyczną podróż do Zakopanego rozpoczynamy od spotkania ze Stanisławem Witkiewiczem – twórcą „stylu zakopiańskiego”. Dwa przyciągające jego niezwykłym spojrzeniem wizerunki – portret na tle wiosennego tatrzańskiego krajobrazu autorstwa Jacka Malczewskiego oraz fotografia autorstwa jego syna Stanisława Ignacego – zapraszają do zanurzenia się w fascynującą historię Zakopanego. Na początku tej drogi – niejako słowem wstępu – spotykamy prace artystów, którzy portretowali Tatry w duchu Młodej Polski poprzedzającym szalone czasy dwudziestolecia międzywojennego. To śnieżne krajobrazy Tatr Stanisława Witkiewicza, inspirowane drzeworytem japońskim ujęcia tatrzańskich stawów Leona Wyczółkowskiego, postimpresjonistyczne prace Władysława Ślewińskiego czy zbójnickie drzeworyty Władysława Ślewińskiego. Poznajemy również wczesne próby malarskie słynnych synów wielkich ojców: Rafała Malczewskiego – syna symbolisty Jacka Malczewskiego oraz młodego Witkacego – wtedy jeszcze pejzażysty. Jednak już chwilę później spotykamy się z twórczością Witkacego taką, jaką znamy najlepiej – z jego ujmującymi pastelowymi portretami tworzonymi dla znajomych w czasie orgii kokainistycznych bądź w ramach Firmy Portretowej S.I. Witkiewicz oraz z fantastycznymi kompozycjami abstrakcyjnymi. Krok dalej czekają na nas inspirowane ludowością górali i mitem zbójnickim prace Władysława Jarockiego czy Zofii Stryjeńskiej – “księżniczki polskiego malarstwa” ukochanej przez wielu wielbicieli sztuki tatrzańskiej. W przygodzie odszyfrowywania fenomenu Zakopanego nie zabrakło też artystycznych opowieści o pełnych wyzwań wyprawach wspinaczkowych, fascynacji sportem i nowoczesnością modernizmu. Trzon wystawy stanowią jednak kubizujące rzeźby uczniów Szkoły Przemysłu Drzewnego towarzyszące odwiedzającym niemal na każdym kroku podróży wgłąb “wyrzeźbionego i namalowanego” Zakopanego. Trafnym zabiegiem kuratorów zestawione zostały z ulotnym, delikatnym i puszystym śniegiem z zimowych krajobrazów Tatr pędzla Rafała Malczewskiego, co jeszcze mocniej uwydatniło ich solidność, trwałość i haptycznosć. Rzeźby uczniów Szkoły Przemysłu Drzewnego – a dokładniej słynne “Madonny Karola Stryjeńskiego” – są z nami również w opowieści o podhalańskim sacrum. Jednak tutaj główną rolę odgrywa replika niezwykłego “Ołtarza Bożego Narodzenia” autorstwa Jana Szczepkowskiego nagrodzonego na Międzynarodowej Wystawie Sztuk Dekoracyjnych w Paryżu w 1925 roku. A skoro już mowa o Paryżu – w przestrzeni poświęconej art-deco kuratorzy wystawy celowo zestawili sztukę inspirowanej Tatrami – w tym prac rzeźbiarza Augusta Zamoyskiego – z pracami artystów reprezentujących Francję na wspomnianej wystawie paryskiej – między innymi braci Jana i Joel Martel, aby zobrazować jak blisko pod względem artystycznym było Zakopanemu do Paryża i że artyści tworzący pod Tatrami byli “na bieżąco” z dominującymi wtedy kierunkami artystycznymi – kubizmem, futuryzmem czy postimpresjonizmem. Na wystawie doświadczamy również spotkania z bliskimi naturze krajobrazami Tatr osnutych chmurami, mgłami czy powiewami halnego, jak również z rzemiosłem artystycznym zarówno okresu międzywojennego Zakopanego – w tym z tkaninami artystycznymi wyprodukowanymi w warsztatach “Kilim” oraz srebrami Marcina Jarry, jak również z powojennymi już dzbanami z dekoracją figuralną Antoniego Kenara.
Podsumowując – wystawa “Zakopane. Wyrzeźbione. Namalowane” zachwyca. Oczywiście dziełami sztuki – to po pierwsze, ale również pomysłem kuratorów na opowiedzenie o fenomenie Zakopanego przez pryzmat najwyraźniejszych inspiracji artystów zakopiańskich okresu międzywojennego. Nie ma momentów nudy ani przesycenia – opowieść o artystycznym Zakopanem jest nieustannie fascynująca i różnorodna jednocześnie. I co istotne – sprawia, że wychodzimy z wystawy jeszcze bardziej zachwyceni sztuką tatrzańską niż przed spojrzeniem w oczy Stanisława Witkiewicza.
—
Wystawa: “Zakopane. Wyrzeźbione. Namalowane”
Czas trwania: 7 października 2023 roku – 31 marca 2024 roku
Villa la Fleur
ul. Szpitalna 14/16
05-510 Konstancin-Jeziorna
Zespół kuratorski: Paweł Drabarczyk vel Grabarczyk (kurator generalny), Katarzyna Chrudzimska-Uhera (współautorstwo koncepcji wystawy), Maria Muszkowska (współautorstwo koncepcji wystawy), Artur Winiarski (współpraca merytoryczna)
