Od połowy XIX wieku – głównie za sprawą działalności doktora Tytusa Chałubińskiego – Zakopane zyskiwało na popularności wśród turystów i kuracjuszy jako “stacja klimatyczna” bogata w walory przyrodnicze oraz zdrowotne. Równolegle stawało się prężnie działającym ośrodkiem rozwoju rzemiosła artystycznego. Choć społeczność góralska od wieków zajmowała się snycerstwem oraz tkactwem ludowym, to z inicjatywy społeczników krzewiących pozytywistyczne idee edukacji i poszerzania możliwości zarobkowania lokalnej ludności, wachlarz wytwarzanego na Podhalu rzemiosła poszerzył się z czasem o tkaninę artystyczną, koronki oraz ceramikę. Działalność rzemieślnicza pod Tatrami przybrała też kształt zorganizowanych wytwórni, w których wyroby były projektowane przez profesjonalnych artystów – takich jak Władysław Skoczylas, Karol Stryjeński czy Kazimierz Brzozowski i wykonywane przez solidnych rzemieślników – często wykształconych w zakopiańskich szkołach – Szkole Przemysłu Drzewnego bądź Szkole Koronkarskiej.
To właśnie o zakopiańskim rzemiośle rozwijającym się w Zakopanem od połowy XIX wieku do wybuchu II Wojny Światowej opowiada wystawa “Made in Zakopane. Zakopiańskie rzemiosło artystyczne do II Wojny Światowej”, która do 1 października prezentowana jest w Gmachu Głównym Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanem. Sala wystawowa znajdująca się na ostatnim piętrze budynku przy zakopiańskich Krupówkach zastała zaaranżowana przez kuratorkę wystawy – panią Helenę Pitoń – na wzór przedwojennych wystaw zakopiańskiego rzemiosła artystycznego, które odbywały się w salach wystawowych Zakopanego – w tym w budynku Szkoły Przemysłu Drzewnego oraz Bazaru Polskiego, jak również wystaw w Warszawie, Krakowie oraz Lwowie. Dzieła poszczególnych dziedzin rzemiosła przenikają się więc wzajemnie. Kilimy płochowe oparte najczęściej na motywach roślinnych, zbójnickich oraz tatrzańskich, zaprojektowane i wykonane przez twórców zrzeszonych w Stowarzyszenie “Kilim” prezentowane są na tle utylitarnego i oszczędnego w formie kompletu mebli gabinetowych oraz kompletu mebli do jadali projektu Karola Stryjeńskiego czy też kompletu mebli Karola Kłosowskiego z willi “Cicha”. W przestrzeni wystawy nie zabrakło miejsca dla dwóch mniej znanych, jednak znaczących wytwórni kilimów w Zakopanem – wytwórni “Tarkos”, gdzie rolę głównej projektantki pełniła Wanda Kossecka oraz Artystycznej Wytwórni Kilimów “Home” z Eugenią Łachową na czele.
Niezwykłe wyrazista jest sekcja wystawy poświęcona zakopiańskiej Szkole Przemysłu Drzewnego, gdzie na kontrastowym czerwonym tle, w otoczeniu dyplomów przyznanym Szkole między innymi na słynnej Wystawie Sztuk Dekoracyjnych w Paryżu w 1925 roku prezentowanych jest prawie trzydzieści kubizujących i dynamicznych w swojej formie rzeźb uczniów Szkoły pochodzących z lat 20. oraz 30. XX wieku.
Zaprezentowane zostały również prace z drugiej najsłynniejszej szkoły działającej w Zakopanem w interesującym nas okresie – Szkoły Koronkarskiej powołanej z inicjatywy i przy wsparciu finansowym aktorki Heleny Modrzejewskiej. Możemy podziwiać wytworzone techniką koronki klockowej kołnierze z motywami roślinnymi oraz elementy strojów scenicznych Heleny Modrzejewskiej, jak również – wytworzone już w późniejszych latach funkcjonowania Szkoły – okrągłe i kwadratowe serwetki wykonane z wykorzystaniem białych oraz barwionych nici.
Nie zabrakło również miejsca dla ceramiki, która mimo że nie była oryginalnie wytwarzana na Podhalu, to zyskała na znaczeniu dzięki tworzącemu gipsową ceramikę Antoniego Szczygielskiego, a w szczególności – Stanisławowi Gąsienicy-Sobczakowi “Johymowi”, który postawił pierwszy na Podhalu piec ceramiczny i wytwarzał w nim figurki górali i góralek, ceramiczne naczynia oraz redykołki. Pokaźną grupę obiektów stanowią przedmioty codziennego użytku, które były chętnie kupowane przez kuracjuszu i turystów jako pamiątki z pobytu w Zakopanem – są to między innymi kasetki, kałamarze, noże do papieru, sztućce, drewniane talerze czy ramki, które wytwarzane były przez uczniów Szkoły Przemysłu Drzewnego, jak również mniejsze manufaktury.
Jeżeli chcielibyście dowiedzieć się więcej o historii poszczególnych wytwórni rzemiosła artystycznego bądź o ich czołowych projektantach, to oprócz wizyty na wystawie polecamy Wam katalog wystawy opracowany przez panią Helenę Pitoń – kuratorkę wystawy, który dostępny jest zarówno w wersji papierowej, jak i bezpłatnie w wersji online, jak również szczegółowy katalog obiektów prezentowanych na wystawie – dostępny w wersji online.
Wystawa “Made in Zakopane” przypominając niezwykłą różnorodność i bogactwo zakopiańskiego rzemiosła artystycznego do 1939 roku, które zyskało krajowe i międzynarodowe uznanie, stoi niejako w opozycji do hasła “Made in China” widocznego na większości wyrobów i pamiątek z Zakopanego, które można dzisiaj kupić pod Tatrami. Udowadnia jak piękne i stylowe były tkaniny, koronki, ceramika czy rzeźby, które turyści przed II Wojną Światową zabierali ze sobą do domu jako pamiątka z pobytu w Zakopanem i z jak bogatych źródeł inspiracji można skorzystać, aby powrócić do rzetelnego zakopiańskiego rzemiosła i pamiątkarstwa.
Gorąco polecamy ❤️!
—-
Wystawa: “Made in Zakopane. Zakopiańskie rzemiosło artystyczne do II Wojny Światowej”
Czas trwania: 1 lipca – 1 października 2023 roku
Muzeum Tatrzańskie im. dra Tytusa Chałubińskiego w Zakopanem
Gmach Główny
ul. Krupówki 10
34-500 Zakopane
Kuratorka wystawy: Agata Pitoń
