Zakopiańska Willa Oksza i miesząca się w niej Galeria Sztuki XX wieku tego lata stała się domem dla wystawy “Wojciech Brzega. Talent i praca”. Odwiedzenie wystawy to szansa nie tylko na poznanie życia i twórczości tego wybitnego rzeźbiarza, który jako pierwszy rodowity góral zdobył wyższe wykształcenie artystyczne, ale i na podziwianie jednej z najpiękniejszych willi zbudowanej w “stylu zakopiańskim”, którego Wojciech Brzega był oddanym propagatorem. Podczas wizyty w Willi Oksza nie można też zapomnieć o imponującej kolekcji malarstwa tatrzańskiego XX wieku, na którą składają się dzieła między innym Stanisława Ignacego Witkiewicza, Rafała Malczewskiego, Stanisława Gałka czy Wojciecha Weissa. Ale wracając do Wojciecha Brzegi…
Wojciech Brzega był niewątpliwie postacią powszechnie znaną i szanowaną w Zakopanem przełomu XIX i XX wieku, które dopiero zaczynało być popularną miejscowością wypoczynkową i uzdrowiskową. Mimo że Wojciech Brzega wywodził się z ubogiej rodziny góralskiej, wcześnie stracił ojca i nie miał łatwego startu w życie, swoją pracowitością i determinacją wypracował sobie miejsce wśród ówczesnej elity Zakopanego. U boku Stanisława Witkiewicza współtworzył “styl zakopiański”, który był pierwszym w Polsce stylem narodowym rozwiniętym na ziemiach Podhala i Tatr będących w granicach monarchii austro-węgierskiej. Znał się, a nawet przyjaźnił, z wieloma wybitnymi postaciami czasów mu współczesnych – wspomnianym artystą Stanisławem Witkiewiczem, pisarzami Władysławem Orkanem i Stefanem Żeromskim, rodziną Pawlikowskich, dla których wykonał meble do słynnej “Willi pod Jedlami” oraz poetami Kazimierzem Przerwą-Tetmajerem i Janem Kasprowiczem. To właśnie poparciu tych dwóch ostatnich, Wojciech Brzega mógł rozpocząć studia w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych na Oddziale Rzeźby oraz kontynuować je w Monachium i w Paryżu. Szacunek Zakopiańczyków Wojciech Brzega zyskał sobie również jako zaangażowany społecznik – był współzałożycielem Związku Górali i Stowarzyszenia “Kilim”, działał w Towarzystwie “Sztuka Podhalańska”, Towarzystwie Tatrzańskim oraz Towarzystwie Muzeum Tatrzańskiego. Zasłużył się również jako twórca Pomnika Grunwaldzkiego znajdującego się do dziś dnia na zakopiańskim Placu Niepodległości przedstawiającego króla Władysława Jagiełłę i młodego górala oraz licznych rzeźb sakralnych w kościołach w Poroninie, u Jezuitów na zakopiańskiej “Górce”, w Zębie i w Kościelisku. Nie mniejsze zasługi miał jako pedagog zakopiańskich adeptów rzeźbiarstwa – przed piętnaście lat związany był ze Szkoła Przemysłu Drzewnego, gdzie kierował oddziałem rzeźby figuralnej, a przez pewnie czas – nawet całą instytucją. Za co jeszcze szanowali Zakopiańczycy Wojciecha Brzegę? Za to, że mimo swojego światowego obycia prowadził zwyczajne góralskie życie, podkreślał swoje chłopskie pochodzenie i że na Podhalu czuł się jak “u siebie”. Jak każdy góral opiekował się swoją zagrodą, spotykał się ze swoimi sąsiadami i dbał o zachowanie góralskiej tradycji.
A jakim artystą był Wojciech Brzega? Jego rzeźbiarska twórczość była zdecydowanie skoncentrowana wokół postaci człowieka. Tworzył przede wszystkim popiersia w drewnie, terakocie, gipsie i marmurze, ale wśród jego prac znajdziemy również płaskorzeźby portretowe oraz rzeźby pełnych sylwetek postaci – najcześciej gazdów, juhasów, góralek bądź ówczesnej inteligencji zakopiańskiej. Jego rzeźby były niezwykle realistyczne, szczegółowe, oddające charakter przedstawianych postaci i niewątpliwie nawiązujące do góralskich korzeni artysty. Rzeźby Wojciecha Brzegi były w czasach mu współczesnych doceniane na wystawach w warszawskiej “Zachęcie”, w krakowskim Towarzystwie Przyjaciół Sztuki Pięknych i Towarzystwie “Polska Sztuka Stosowana”, Poznaniu, Zakopanem, we Lwowie, Wiedniu i Paryżu.
Muzeum Archidiecezjalne, Poznań
Wojciech Brzega był również uznanym projektantem mebli w “stylu zakopiańskim”, w zdobieniu których wykorzystywał głównie podhalańską ornamentykę roślinną (między innymi lilie, leluje, róże, dziewięćsiły i szarotki). Meble jego projektu zdobiły wnętrza między innymi willi “Pod Jedlami”, “Pod Wykrotem” i “Sanato”, podhalańskich kościołów oraz wnętrza domów zakopiańskiej elity między innymi poety Jana Kasprowicza. Dzisiaj – oprócz aktualnej wystawy “Wojciech Brzega. Talent i praca” – meblarskie dzieła rąk Wojciecha Brzegi można oglądać w “Willi Koliba”, gdzie mieści się Muzeum Stylu Zakopiańskiego im. Stanisława Witkiewicza będące oddziałem Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanem.
Tym niezwykle bogatym życiorysem i ogromnym dorobkiem artystycznym Wojciecha Brzegi można byłoby z pewnością obdarować kilka osób. Jeżeli chcielibyśmy dowiedzieć się o Wojciechu Brzedze jeszcze więcej, zobaczyć na własne oczy jego niezwykłe prace – popiersia, płaskorzeźby i pełnopostaciowe rzeźby górali czy też te o tematyce sakralnej, a także realizacje mebli, projekty, szkicowniki, zapiski i zdjęcia z czasów mu współczesnych, to koniecznie odwiedźcie wystawę zorganizowaną w 150. rocznicę urodzin twórcy – czeka na Was do 2 października w “Willi Oksza” przy ulicy Zamoyskiego 25 – zaledwie 10 minut spaceru od zakopiańskich Krupówek.
Gorąco polecamy!
Wystawa: „Wojciech Brzega. Praca i talent„
Muzeum Tatrzańskie im. Tytusa Chałubińskiego w Zakopanem
Galeria Sztuki XX wieku w Willi Oksza
ul. Zamoyskiego 25
15 czerwca – 2 października 2022 r.
Kurator: Helena Pitoń
Podziękowania
Gorąco dziękujemy pani Helenie Pitoń, kierownik Działu Sztuki Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanem i kuratorce wystawy za udostępnienie materiałów merytorycznych oraz reprodukcji cyfrowych dzieł związanych z wystawą „Wojciech Brzega. Talent i praca„.
- Katalog wystawy “Wojciech Brzega. Talent i praca”, Muzeum Tatrzańskie, Zakopane 2022
- Huebner-Wojciechowska Joanna, „Sztuka skalnego Podhala„, Warszawa 2019
