Maria Bujakowa należy do grona najważniejszych postaci środowiska artystycznego Zakopanego drugiej połowy XX wieku. Do Zakopanego przyjechała tuż po II Wojnie Światowej – w sierpniu 1945 roku, już jako uznana projektantka kilimów i pedagog. Jeszcze przez wojenną zawieruchą, która przetrwała w rodzinnym Lwowie oraz podtarnowskiej wsi, mieszała w Warszawie, gdzie przeprowadziła się po ślubie z Jakubem Bujakiem – zapalonym taternikiem i alpinistą. W stolicy organizowała pracę Spółdzielni Pracy Absolwentek Szkół Rękodzielniczych Spółdzielni „Inicjatywa”, której członkinie wykonały między innymi wystrój katedry na pogrzeb marszałka Józefa Piłsudskiego czy też tkaniny na pokład transatlantyków „Piłsudski” i „Batory”, a także monumentalną trzyczęściową tkaninę „Jan Sobieski” przeznaczoną na prestiżową Międzynarodową Wystawę w Paryżu w 1937 roku.
Mieszkając w Warszawie Maria Bujakowa zintensyfikowała również rozpoczętą jeszcze w czasach lwowskich – a dokładnie w 1930 roku, współpracę ze Spółdzielnią „Ład”. Ogromny wpływ na jej twórczość mieli założyciele słynnego „Ładu”, których ideami była zafascynowana – w szczególności Wojciech Jarzębowski oraz Eleonora Plutyńska. To właśnie w związku z „Ładem” Maria Bujakowa przyjechała do Zakopanego – została poproszona bowiem o otwarcie pod Tatrami oddziału Spółdzielni.
W Zakopanem Maria Bujakowa zostaje nauczycielką w Krajowej Szkole Koronkarskiej, a następnie – od 1946 roku dyrektorką tej Szkoły. Zarządza placówką, tworzy zespół kompetentnych pedagogów, organizuje wystawy prac jej podopiecznych, a spod jej pedagogicznych skrzydeł wychodzi kilka pokoleń tkaczek, koronkarek i hafciarek, które potem znajdują zatrudnienie w Zakopiańskich Warsztatach Wzorcowych oraz realizują zlecenia dla Instytutu Wzornictwa Przemysłowego czy też Państwowego Przedsiębiorstws „Desa”.
To właśnie w Krajowej Szkole Koronkarskiej powstały serwety, które prezentowane są aktualnie na wystawie „Utkane w Zakopanem. Serwety z koronkami Marii Bujakowej” w sali koncertowej willi Atma – Muzeum Karola Szymanowskiego będącym oddziałem Muzeum Narodowego w Krakowie. Serwety, które powstały w pierwszych latach pracy Marii Bujakowej w szkole koronkarskiej – prawdopodobnie od 1945 roku do lat 50. XX wieku, są darem córki artystki – Magdaleny Bujak-Lenczowskiej z 2022 roku. Dwadzieścia jeden płóciennych serwet z nici lnianych i wełnianych o różnych kształtach, jest zdobionych mniej lub bardziej bogatą i fantazyjną koronką klockową. Choć nagryzione już zębem czasu, zachwycają ażurowością wykończenia, estetyką oraz kunsztem wykonania.
W Zakopanem Maria Bujakowa poza pracą pedagogiczną, współpracuje również z Zakopiańskimi Warsztatami Wzorcowymi jako projektantka, kierowniczka artystyczna oraz organizatorka pracy hafciarek, tkaczek i kilimiarek. Podczas trzydziestoletniej współpracy Marii Bujakowej z Zakopiańskimi Warsztatami Wzorcowymi powstało około stu projektów kilimów z charakterystycznymi uproszczonymi motywami flory i fauny, które były wielokrotnie nagradzane i trafiały na rynek krajowy, zagraniczny, jak również do prestiżowych na tamte czasy miejsc jak Muzeum Lenina w Poroninie czy Dom Rady Ministrów na Kozińcu. Maria Bujakowa tworzyła również unikatowe tkaniny, które reprezentowały Polskę na międzynarodowych konkursach sztuki, w tym na mediolańskim Triennale w Mediolanie w 1957 roku jak tkanina „Olifant” stworzona przy współpracy z Tadeuszem Brzozowskim czy też „Czarna rzeka” na 2. Biennale Tkaniny w Lozannie w 1965 roku, która uznawana jest za jedną z najciekawszych tkanin w całej karierze Marii Bujakowej.
W 1969 roku Maria Bujakowa przeszła na emeryturę, przeprowadziła się do Kościeliska i skupiła się na indywidualnej twórczości. W tym czasie powstało wiele wyjątkowych tkanin, które Maria Bujakowa nie tylko wykonywała, ale i samodzielnie projektowała – w tym inspirowane Podhalem monumentalne „Regle” oraz znajdująca się w zbiorach Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanem tkanina zatytuowana „Zbójnicki”.
Z tego właśnie okresu indywidualnej twórczości Marii Bujakowej pochodzi jeszcze jedna tkanina, którą możecie zobaczyć w pokoju stołowym willi Atma na wystawie „Utkane w Zakopanem. Serwety z koronkami Marii Bujakowej”. To tkanina „Szymanowskiemu” pochodząca ze zbiorów Muzeum Tatrzańskiego im. Tytusa Chałubińskiego w Zakopanem, której obecność w przestrzeni, w której w latach 1930-1935 mieszkał kompozytor, Karol Szymanowski, nie jest przypadkowa. Nad haftem Maria Bujakowa pracowała w latach 1981-1982. Wykonanie samego haftu zajęło jej dokładnie 178 godzin, a podczas pracy nad nim odnotowała w swoich zapiskach wybuch stanu wojennego. Tkaninę, na której zobaczycie nie tylko motyw drzew, ale również nuty mazurka na fortepian op. 50 nr 11, Maria Bujakowa przygotowywała na wystawę „Karol Szymanowski w twórczości plastycznej” organizowaną przez Wydział Kultury i Sztuki Urzędu Wojewódzkiego w Nowym Sączu z okazji 100. rocznicy urodzin kompozytora.
Maria Bujakowa tworzyła i pracowała do końca. „Dama polskiego haftu” zmarła 22 stycznia 1985 roku. Została pochowana na Cmentarzu na Pęksowym Brzyzku – tuż obok innego znakomitego artysty 2. połowy XX wieku w Zakopanem – Antoniego Rząsy.
—
Wystawa „Utkane w Zakopanem. Serwety z koronkami Marii Bujakowej”
Czas trwania: 4 lutego – 31 sierpnia 2025
MNK Szymanowski
ul. Kasprusie 19
34-500 Zakopane
Kuratorka: Agnieszka Kwiatkowska
